Pierwsza z książek - to wspomnienia s. Marii Teresy (Stanisławy Jasionowicz), nazaretanki, zatytułowane Pamiętam i nie pamiętam. Wspomnienia z lat dziecięcych i młodzieńczych (1940-50), wydana w Rzymie w 1997 r. Druga natomiast - to książeczka Stanisławy Cesarz, zatytułowana Stasia´s story. Two Years in Russia Labour Camp 1940-1942, wydana przez Veritas Foundation Publication Centre, London 1997. Obydwa opracowania znakomicie się uzupełniają; pierwsze z nich bowiem opowiada o losach Polaków wywiezionych do Kazachstanu, drugie - o Polakach na Syberii. siążeczki to niezwykłe, wyjątkowe. Zacytujmy któtkie fragmenty. Najpierw z książki s. Marii Teresy. O chwili wypędzenia autorka pisze tak: "O godzinie czwartej rano 10 lutego zostaliśmy obudzeni... Z podwórza rozlegało się... wyraźne wołanie po rosyjsku: " Otwieraj!" i walenie w drzwi. Zerwaliśmy się z łóżek przerażeni... Do domu weszło kilku uzbrojonych żołnierzy rosyjskich i kilku cywilów... Przewodniczący NKWD stał przy mamusi i powiedział, trzymając rewolwer w ręku, że nie wolno się jej ruszać...
Brat mój i ja, przerażeni i nie ubrani jeszcze całkowicie, wybiegliśmy na podwórko, gdzie nasz pies, Budrys, wył okropnie... Wiedzeni jakimś instynktem... ucałowaliśmy ściany domu, a później Edward powiedział: "Salutuj, śpiewajmy Jeszcze Polska". Gdy mu powiedziałam, że nie mogę salutować, bo nie mam czapki i że przecież jestem dziewczynką, odrzekł mi: "To nic, salutuj, ci mówię!". Stanęliśmy więc na baczność na śniegu i wśród wycia psów śpiewaliśmy nasz dziecięcy, patriotyczny duet: Jeszcze Polska nie zginęła...
Nadszedł moment bardzo dla nas dramatyczny, trzeba bowiem było pożegnać się z dziadziem, bo nie wolno mu było z nami jechać, gdyż - jak mówili żołnierze - "staryk" niezdolny do niczego, więc po co go brać... Podeszliśmy do jego łóżka. Dziadzio trzymał jak zawsze duży różaniec... Twarz miał pogodną, uśmiechniętą... Ucałowaliśmy jego ręce, a on powiedział: "Dzieci moje, pamiętajcie, bądźcie wierni Bogu, módlcie się codziennie. Kochajcie Ojczyznę. Niech wam Bóg błogosławi" ... Nie wiem, co się z nim stało... Dom na naszych oczach zabito znalezioną gdzieś deską i coś tam do niej przyklejono. Psy wyły potwornie..." ( ss. 12-14). odobnie przerażające i wzruszające wspomnienia odnajdujemy w książce Stanisławy Cesarz, która opisuje losy swoje i swojej rodziny ( Kondarewicz) oraz jej męża Jana. Dużo miejsca poświęca swojej przyjaciółce Marii, której losy potoczyły się w późniejszej fazie odmiennie i już nigdy się z sobą nie spotkały. Być może przez szersze spopularyzowanie tych wspomnień udałoby się doprowadzić do ich spotkania?
Książka Stanisławy Cesarz powstała z potrzeby serca, z chęci przekazania dziejów rodziny wnukom mieszkającym w Anglii. Jest ona także wypełnieniem prośby pewnej staruszki, Rosjanki. Kiedy Polacy opuszczali tereny Rosji Sowieckiej na podstawie żądania Sikorskiego, spotkana przez autorkę "babuszka" powiedziała: "Wy jesteście szczęśliwym narodem. Znalazł się ktoś, kto wstawił się za wami; ktoś, kto zażądał waszej wolności, ale kto wstawi się za nami? Proszę, bardzo cię proszę, kiedy już stąd wyjedziesz, pamiętaj, powiedz całą prawdę o nas, biednych Rosjanach; prawdę o naszym życiu, naszym cierpieniu, naszej beznadziei. Powiedz wszystkim, że komunizm jest śmiercią dla człowieczeństwa, on zupełnie niszczy ducha... Ja jestem tylko starą babuszką, ale ja mówię prawdę; zabierz te słowa ze sobą" (s. 6).
Stanisława, na miarę swoich sił i możliwości, wywiązała się z nałożonego na nią zadania. Trzeba teraz jednak sprawić, aby świadectwo to dotarło do świata, do ludzkich świadomości. A świadectwo to jest przejmujące. Oto słowa pewnej matki, która wraz ze Stanisławą przeżywała dni wygnania. Pewnego dnia powiedziała: ""Komendancie Dobrowolskij, wiecie, że my tu głodujemy. Jedno z moich dzieci jest bardzo małe, a tu nie ma jedzenia dla niego: ani kaszy, ani mleka, nic...!". Dobrowolskij wyszedł z baraków bez słowa. Niedługo potem jej mąż został wezwany do jego biura. "Pamiętaj, Aleksander - powiedział - jeżeli twoja żona wybuchnie tak jeszcze raz, ty będziesz wysłany w jedną stronę, ona w inną stronę, a każde z waszych dzieci zostanie wysłane w oddzielne miejsce..."" (s. 46). Takich i jeszcze bardziej przejmujących przykładów można by podać wiele. Jednakże całość wspomnień to za mało, żeby pokazać tragedię owych dni, cóż dopiero maleńkie ich fragmenty. Książeczki te - to jak scenariusz, w którym oglądamy dzieje "zwykłych - niezłomnych". Trzeba te dzieje czytać: żeby znać historię i aby bohaterom oddać cześć. A może doczekamy się kiedyś filmu opowiadającego tę historię?
Pomóż w rozwoju naszego portalu
