Ciągle aktualnym jest przesłanie prof. Wacława Komarnickiego, ministra sprawiedliwości w Rządzie RP na uchodźstwie, które przekazał 70 lat temu. Powiedział: „Chcąc zrozumieć prawo, chcąc wniknąć w jego ducha, trzeba znać i rozumieć społeczeństwo, którego życiem prawo to rządzi, znać warunki, w których ono żyje. Musi więc prawnik uwzględniać zarówno podłoże historyczne, psychologiczne, moralne, ekonomiczne danego środowiska. Musi rozumieć tendencje rozwojowe. Wtedy będzie on tworzył lub stosował prawo świadomie, nie bezdusznie, wyjdzie poza rutynę, nie będzie hamował życia, lecz zaspokajał wysuwane przez nie postulaty.”
Niestety, rzeczywistość znacznie odbiega od tej wizji prawnika, a przyczyny tego zjawiska można odnajdywać w kryzysie poczucia odpowiedzialności i w kryzysie etyk zawodowych. To przykry stan rzeczy. W dzisiejszym świecie prawniczym okoliczności zewnętrzne nie sprzyjają uczciwości. Bowiem nastawienie na skuteczność, oczekiwania ze strony klientów sprawnego załatwiania sprawy (korzystnego zawsze dla klienta mimo realnych przeciwności), motywacja finansowa, także często nieuczciwa konkurencja, połączona z zawrotnym tempem życia ludzi nastawionych wyłącznie na to, aby mieć coraz więcej, zamiast coraz bardziej być, nie ulega wątpliwości, że deprecjonują rolę zasad etycznych w praktyce funkcjonowania dzisiejszych profesji prawniczych. To prowadzi do przykrych wniosków o upadku etosu profesji prawniczych, braku wiarygodności reprezentantów świata prawniczego, skłóceniu środowisk prawniczych i - co najgorsze - zamianie demokracji realnej w instytucjonalną, w której przestrzeganie zasady legalizmu kryje w sobie osiąganie tylko partykularnych interesów i w której procedury są ważniejsze od treści.
Niestety, społeczeństwo bardzo źle postrzega prawników. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest nie tylko negatywny obraz naszego środowiska przekazywany przez środki masowego przekazu, przyczyna także leży w samym środowisku.
W dzisiejszych czasach można dostrzec deficyt wykonywania zawodu prawnika jako pełnienia pewnego rodzaju misji, jako przejawu dobrej woli, akceptowania wartości czy pragnienia sprostaniu wysokim standardom wykonywanej pracy. Czy to oznacza, że etyka jest démodée? Czy wartość zasadom śmieszy w perspektywie zarabiania dużych pieniędzy?
„Czy mamy już kryzys godności stanu prawniczego?” Tak, mamy. Skoro tak, to trzeba niezwłocznie temu zaradzić i od nas zależy zmiana tego stanu rzeczy. Konieczną jest praca u podstaw, kształcenie młodego pokolenia w duchu chrześcijańskim, w poczuciu odpowiedzialności za świadczoną posługę i wykonywaną pracę. I nie chodzi tylko o kształcenie instytucjonalne, teoretyczne, ale świadczenie własną pracą o przestrzeganiu zasad moralnych, opierając się na przekazie Ewangelii Chrystusa.
Warto sobie przypomnieć premię Celsusa (I/II w.n.e.): „ius est ars boni et aequi”. Dobry prawnik to ten trudniący się sztuką stosowania zasad dobra i sprawiedliwości, to świetnie wyszkolony w prawniczym rzemiośle, człowiek prawy i sumienny, potrafiący wzbić się na filozoficzne wyżyny w celu poszukiwania nowych rozwiązań w zawiłym gąszczu prawnych regulacji, uwzględniając złożoność zjawisk społecznych.
Pamiętajmy także o tym, że wiedza prawnicza nie jest i nie może być całkowicie zupełna i spójna. Przedmiotem bowiem regulacji prawa jest życie jako całokształt nieprzewidywalnych i zmiennych zjawisk i procesów społecznych.
Ojciec Święty bł. Jan Paweł II powiedział: „... porządek prawny jest porządkiem dynamicznym, nie statycznym, dlatego że byt człowieka i społeczeństwa jest sam w sobie dynamiczny. Tak, jak powiedział św. Bonawentura, nie ordo factus a ordo factivus, co wymaga stałego, pełnego pasji posługiwania się wiedzą, którą starożytni nazywali iurisprudentia, wiedzą, która może wymagać poświęcenia jej całej energii i której stosowanie stanowi jedną z najwyższych praktycznych wartości człowieka…”.
Niechaj to będzie przestrogą, ale i drogowskazem dla każdego prawnika, a w szczególności dla tych, którzy tworzą i narzucają społeczeństwu coraz to nowe, często ze sobą sprzeczne i niespójne przepisy prawne, stosując przy tym język nie dla wszystkich zrozumiały.