Al. Wojciech Ryczkowski: - Jak czuje się Jezuita w dawnym jezuickim kolegium dla podlaskiej szlachty w Drohiczynie?

O. Józef Augustyn SJ: - Jestem wzruszony świadomością, że chodzę po korytarzach i schodach sprzed trzech wieków, które zamieszkiwali moi starsi współbracia. Uznanie dla obecnych mieszkańców pojezuickich pomieszczeń budzi fakt, że podtrzymują świadomość jezuickiej obecności. Podziwiam dociekliwość w poznawaniu jezuickiej przeszłości Drohiczyna przez ks. prof. Eugeniusza Borowskiego, który opowiadał mi o rozmachu, z jakim do kasaty działało tutaj Towarzystwo. Życie i praca Ojców Jezuitów w Drohiczynie to przykład, jak dziś winniśmy pracować z ludźmi i dla ludzi.

- Jaki cel zakłada sobie Ojciec w rekolekcjach dla alumnów?

- Rekolekcje mają jeden cel: medytować Słowo Boże. Metoda jest więc prosta: najpierw komentarz do tekstu biblijnego, a następnie osobista modlitwa alumnów. „Pastores dabo vobis” mówi wielokrotnie o stałej, osobistej, podejmowanej z troską lekturze Słowa Bożego. Prawda o kapłanie „wyłania się ze Słowa Bożego, z samej Osoby Jezusa Chrystusa” - podkreśla Jan Paweł II. Alumni muszą zdobyć sztukę medytacji Słowa. Jak w przyszłości będą głosić Ewangelię, jeżeli nie nauczą się nią modlić? Dzięki modlitwie mają przylgnąć do Słowa, związać się z nim, pokochać je.

- A jakie ważne tematy, specyficzne dla alumnów, proponuje Ojciec w rekolekcjach?

- Są to najpierw fundamentalne zagadnienia życia chrześcijańskiego. My, księża, nie jesteśmy jakąś wyjątkową grupą ludzi, która miałaby „specjalne tematy”, a formacja seminaryjna nie ma charakteru ezoterycznego wtajemniczenia. Kościół nie ma żadnych „tajemnych” treści, środków, reguł gry, jak to sugerują pewne książki czy filmy o Kościele, jak choćby „Kod da Vinci”. Porządny ksiądz jest najpierw dobrym chrześcijaninem. Jeśli zaś będzie świętym chrześcijaninem, będzie wybitnym księdzem. W pierwszych wiekach wierni typowali na prezbiterów i biskupów tych, którzy mieli opinię dobrego chrześcijanina. Wybór był spontaniczny. W rekolekcjach i formacji pojawiają się oczywiście tematy specyficzne dla alumnów związane z pełnioną misją kapłańską, pracą duszpasterską i posługą sakramentalną.

- Czy zauważa Ojciec zmiany w postawach kandydatów do kapłaństwa od czasów PRL-u?

- Zmienia się dzisiaj podejście do życia ludzi młodych, a w tym i kandydatów do kapłaństwa. Przy wszystkich narzekaniach na czasy współczesne, na młodzież uważam, że młodzi są dzisiaj prawdziwsi, bardziej otwarci, szczerzy. Komunizm zniekształcał i zakłamywał ludzką rzeczywistość. I bądźmy szczerzy - to przecież oddziaływało w jakiś sposób na wszystkich.

- Wdzierała się mentalność „homo sovieticus”?

- Komunizm wyrósł z kłamstwa i wszystko budował na kłamstwie, a kiedy już kłamać się nie dało, bo nieustannie wychodziło szydło z worka, upadł. Nie można było nie oddychać jego zatrutym powietrzem. Lustracja duchownych i świeckich pokazuje, jak wielu dało się zwieść, zatruć kłamstwem.

- W czasach komunizmu dostrzegało się zło, które zawarte było w zewnętrznej strukturze, a nie to pochodzące z wnętrza człowieka...

- Ponadto wysiłek Kościoła obrócony był na walkę o prawa człowieka, o wolność narodową. Ludzie nie mogli mówić swoim głosem, mówił więc za nich Kościół. To był wielki dar Kościoła dla narodu. Całe zepsucie komuny polegało na tym, że udając bóstwo, rzucała ludzi na kolana, upokarzała ich. Ludzie zapominali, że mają niezbywalne prawa; wyrzekali się ich nieraz za cenę codziennego chleba i spokoju. Dziś w Polsce Kościół odzyskuje swoje właściwe mu miejsce.

- Szybki rozwój nowych technologii, postępujący relatywizm moralny powoduje, że świat staje w opozycji do chrześcijaństwa. Czy pewne nawyki kandydatów do kapłaństwa wyniesione ze świata nie są przeszkodą w podjęciu seminaryjnej formacji?

- Nie dzieliłbym świata młodzieży na kleryków i „innych”. Myślenie typu: gdzieś tam zepsuty świat, a my tutaj „nie z tego świata”, próbujący się przed nim bronić, jest nie do przyjęcia. Klerycy diecezjalni przez dwie trzecie roku (nie więcej) żyją „nieco” na uboczu, ale tylko po to, by wrócić do ludzi, żyć pomiędzy nimi, dawać im świadectwo chrześcijańskiego życia, głosić Słowo Boże, udzielać sakramentów. Nie bardzo też rozumiem, dlaczego klerykowi miałyby przeszkadzać nowe technologie, a studentowi, który chce być dobrym chrześcijaninem i studiować, akurat nie. Pytanie jest inne: jaką postawę przyjąć wobec nowych możliwości technicznych. Nowoczesny sprzęt to nie zabawki, to narzędzia pracy, które mogą służyć np. ewangelizacji.

- Najczęściej do seminarium wstępuje się tuż po maturze. Jest to przeszkodą czy raczej atutem w przygotowaniu do kapłaństwa?

- Uznałbym to za atut, ale pod warunkiem, że maturzysta posiada choćby minimum dojrzałości, która pozwoli mu wykorzystać czas seminarium. Kiedy kandydat bywa jeszcze niedojrzały, proponowałbym aby trochę postudiował, przygotował się do wstąpienia. Samo opóźnianie wstąpienia nic nie daje. Ludzie nie dojrzewają jak owoce na drzewach. Ponieważ dojrzewanie młodzieży opóźnia się, dlatego sami alumni powinni bardziej świadomie i z większą determinacją zaangażować się we własny rozwój.

- Czy młodzież, która wstępuje do seminarium jest dojrzalsza niż pozostali?

- Myślę, że nie. Pan Bóg wcale nie wybiera dojrzalszych, ale tych, którzy chcą więcej kochać. Tutaj ponownie pojawia się ów element dzielenia, o którym mówiłem uprzednio.

- W takim razie, czy w seminarium młodzież dojrzewa szybciej niż w życiu świeckim?

- Klerycy powinni dojrzewać szybciej niż ich rówieśnicy. Otrzymują bowiem pomoc ludzką i duchową, jakiej nie mają ich rówieśnicy poza seminarium studiujący i pracujący. Ale większej szansie towarzyszy zawsze większe niebezpieczeństwo. Jeżeli w pokera stawia się wysokie stawki, można wiele i szybko zyskać, ale też można wiele i szybko stracić. Seminarium to gra o bardzo wysokie stawki. Im wyższa stawka, tym ważniejsze jest większe zaangażowanie, praca i walka. Jest więc rzeczą najwyższej wagi, by alumni poczuli się odpowiedzialni za to, co dzieje się w ich umysłach, sumieniach, emocjach.

- Czy jest coś, co należałoby zmienić w zasadach obecnej formacji duchowej alumnów?

- Położyłbym większy nacisk na bardziej osobiste i zindywidualizowane podejście do formacji. Klerycy w Polsce zbytnio zdają się na struktury. Droga do kapłaństwa wymaga więcej wysiłku i zmagań wewnętrznych niż przygotowanie do życia w świecie. Żyć bez swojej rodziny, dźwigać los w pojedynkę, zdawszy się tylko na Boga, być posłusznym biskupowi, pracować bezinteresownie dla cudzych dzieci, a nie dla własnych - wszystko to wymaga mocnej motywacji. Seminarium to czas na wypracowanie takiej właśnie motywacji.

- Jaką radę na zakończenie dałby Ojciec alumnom?

- Taką samą jak i sobie. Wszystko w życiu winno przechodzić przez modlitwę. Modlitwa wskazuje nam drogę, którą Bóg chce nas poprowadzić. Bez niej nie możemy być chrześcijanami i kapłanami. „Beze Mnie nic dobrego nie możecie uczynić” - mówi Jezus.

- Dziękuję za rozmowę.