Aktualność

„Od początku swojego istnienia Kościół stara się nieustannie wychodzić do tych, którzy nie stali się jeszcze uczniami Chrystusa. Pierwszym przejawem tego dynamizmu jest dzieło ewangelizacji. Konsekwencją natomiast jest inicjacja, o ile ziarno ewangelicznego słowa spotka się z pozytywną odpowiedzią. Temat tegorocznego tygodnia jest ważny i aktualny, gdyż proces stopniowego wtajemniczania w misterium Kościoła jest momentem, który kształtuje świadomość i tożsamość chrześcijańską, a obecnie dokonuje się w sytuacji coraz wyraźniejszego zanikania przekazu wiary w rodzinie i wyraźnego zawężenia jej roli w życiu publicznym” - stwierdzili w zapowiedzi Jolanta Niewierkiewicz, prezes KNT i dr Krzysztof Mielcarek, kurator Koła. Sympozjum w zamyśle organizatorów miało przybliżyć uczestnikom tematykę owego wtajemniczania. Choć granice Kościoła są bardzo trudne do zdefiniowania, to na pewno można szukać odpowiedzi na pytanie o moment przekroczenia tych granic. Wejście do Kościoła dokonuje się przez chrzest. Są trzy sakramenty chrześcijańskiego wtajemniczenia: chrzest i bierzmowanie (oba niepowtarzalne) oraz Eucharystia (powtarzalna). Przyjęcie tych sakramentów uważa się za finał inicjacji rozpoczynającej się katechumenatem.

Podręczniki i modele

Każdy dzień sympozjum rozpoczynał się sesją wykładową. Popołudniami odbywały się spotkania z osobami, które na co dzień zajmują się pracą z kandydatami do chrztu: z ojcami i siostrami białymi, misjonarzami Afryki i z dominikaninem Markiem Rojszykiem, prowadzącym w Krakowie ośrodek dla katechumenów. Wykłady rozpoczął ks. dr Stanisław Haręzga z KUL-u. Zwrócił uwagę na Ewangelie jako podręczniki inicjacji chrześcijańskiej. Ewangelia św. Marka spełnia funkcję pierwszego pouczenia o charakterze kerygmatycznym, przygotowującym na przyjęcie chrztu, Ewangelia św. Mateusza pomaga w wejściu we wspólnotę eklezjalną, Ewangelia św. Łukasza odpowiada przygotowaniu wspólnoty do ewangelizacji (wyjścia na zewnątrz), a Ewangelia św. Jana wskazuje na dojrzałość chrześcijańską jako zwieńczenie procesu inicjacji. Ks. dr Marek Blaza z Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum w Krakowie wskazał na różne modele inicjacji w Kościele pierwotnym. Krótko przytoczył też historię katechumenatu, którego złoty wiek przypadł na III w., a zanik nastąpił w VI w. wraz z rozpowszechnieniem praktyki chrztu dzieci.

Kontrowersje

Ks. M. Blaza mówił o ciekawostce z praktyki Kościoła antiocheńskiego (zachodniosyryjskiego) z IV i V w., dotyczącej namaszczania przedchrzcielnego (świadectwa Jana Chryzostoma), interpretowanego w dość kontrowersyjny sposób jako udzielanie Ducha Świętego przed chrztem. Niektórzy podobne myślenie wywodzą chociażby ze sceny wylania Ducha na pogan przed ich chrztem po mowie św. Piotra w Cezarei w domu Korneliusza (Dz 10,44-48). Trudno takie udzielanie wiązać z sakramentem bierzmowania w dzisiejszym rozumieniu. Ks. prof. Czesław Krakowiak z KUL-u zdecydowanie sprzeciwił się teorii, że bierzmowanie poprzedzało chrzest. Nigdy nie było sakramentalnego udzielania Ducha Świętego przed chrztem. Ks. dr Stanisław Grodź z KUL-u mówił o inicjacjach dojrzałościowych i wyspecjalizowanych (na uzdrowiciela, szamana itp.) w religiach plemiennych. Prelegent wskazał na potrzebę twórczego wykorzystywania rodzimych rytuałów inicjacyjnych i wkomponowywania obrzędów inicjacji profesjonalnej do chrześcijańskiego wtajemniczania w misterium zbawienia.

Inicjacja prawosławna, katolicka i ewangelicka

Archimandryta o. dr Jerzy Pańkowski z warszawskiej Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej ukazał dwa aspekty spojrzenia na inicjację w Kościele prawosławnym. Pierwszy to aspekt zewnętrzny - strona wizualna, wskazująca na konieczność przyjęcia trzech podstawowych sakramentów (chrztu, bierzmowania i Eucharystii). W Kościołach wschodnich związek między chrztem i bierzmowaniem jest tak silny, że sakramentów tych udziela się razem. Drugi wewnętrzny aspekt inicjacji wskazuje na współdziałanie człowieka z Bogiem w wymiarze osobistym, na poziomie serca i sumienia. Ks. prof. Cz. Krakowiak zwrócił uwagę na modele udzielania sakramentów inicjacji w Kościele katolickim po Soborze Watykańskim II (niemowlętom, dorosłym, dzieciom szkolnym). Zalecenie, aby bierzmowania udzielać przed Eucharystią (dokumenty Kościoła mówią o tym wyraźnie), może być zmienione na wniosek episkopatów krajowych z przyczyn pastoralnych i organizacyjnych. Taka sytuacja ma miejsce w Polsce. Prelegent podkreślił, że inicjacja wymaga czasu. Nie można jej wiązać z naturalnymi momentami życia czy rytami przejścia. Dokonuje się nie tylko przez rytuały sakramentalne, ale przez osobiste wewnętrzne przylgnięcie do Chrystusa. Prof. Karol Karski z ChAT-u ukazał inicjację w perspektywie Kościołów po reformacji (ewangelicko-augsburskiego i ewangelicko-reformowanego). Wspólnoty te zachowały dwa sakramenty inicjacji chrześcijańskiej: chrzest i Wieczerzę Pańską. Chrzest składa się z rozdzielonych czasowo aktów przyjęcia niemowląt do Kościoła i konfirmacji udzielanej osobom w wieku 14-16 lat (odpowiednik bierzmowania w Kościele katolickim). Konfirmacja ma fundamentalne znaczenie w procesie rozumienia chrześcijańskiej tożsamości.

Kontekst współczesny

Ks. prof. Jerzy Szymik zaprezentował cienie i blaski współczesnej kultury w jej odniesieniu do chrześcijaństwa. Opisując współczesny kontekst inicjacji, prelegent wskazał na propozycje mające usprawnić wychodzenie chrześcijan do świata z orędziem o kochającym Bogu. Wskazano na pomoc w doświadczaniu Boga Miłości i Dobroci, kreślenie zachwycającego obrazu Boga, odpowiadanie dobrem na zło, promocję rodziny i in. Ks. dr Paweł Mąkosa z KUL-u przytoczył statystyki Kościoła katolickiego w Polsce ukazujące spadek uznania dla dogmatów, praktyk kultowych i norm moralnych wynikających z wiary wśród młodzieży oraz symptomy kryzysu mającego źródło w mizernej katechezie inicjacyjnej. Wyjściem w takiej sytuacji jest poważne zaangażowanie w katechezę szkolną, ale i systematyczną katechezę parafialną, katechezę dorosłych, kursy ewangelizacyjne, udział w ruchach i stowarzyszeniach religijnych. Burzliwa refleksja nad potrzebą konsekwentnej i nieustannej aktualizacji form i metod wprowadzania ludzi w misterium Kościoła potwierdziła duże zainteresowanie tematem. Spośród wielu wniosków z obrad z pewnością można przytoczyć twierdzenie, że nowa ewangelizacja i katechizacja zaowocują wtedy, gdy Kościół zaproponuje nowe metody przeżywania wiary w zetknięciu z rzeczywistością.