Patriotyzm jest umiłowaniem Ojczyzny poprzez wypełnianie różnorakich obowiązków wobec własnego kraju. Patriotyzm to także umiłowanie pewnych wartości, którymi są: rodzina, naród, język ojczysty, historia, dziedzictwo, tradycja, obyczaje, kultura, religia oraz terytorium. Patriotyzm nie może być związany z jakimkolwiek przymusem, nie można bowiem nikogo zmusić do tego, aby miłował Ojczyznę. Patriotyzm nie jest dany jednorazowo jako gotowy, w pełni ukształtowany produkt. Przeciwnie, jest on postawą, którą należy kształtować już od najmłodszych lat, począwszy od domu rodzinnego, poprzez szkołę i inne instytucje. Temu służy wychowanie patriotyczne.

Dlaczego wychowanie patriotyczne nie jest dziś w cenie?

Wychowanie patriotyczne jest istotnym elementem ogólnego wychowania. Jest ono zależne od dominujących trendów społecznych i kulturowych. Kontekstem współczesnego wychowania patriotycznego jest postmodernizm, który ma ogromny wpływ na postawy oraz odnoszenia się do ojczyzny współczesnego człowieka. Podstawową cechą ponowoczesności jest relatywizowanie wszystkich zjawisk, przecenianie możliwości człowieka, przy jednoczesnym niedocenianiu zagrożeń, na jakie jest on podatny. Człowiek w obecnych czasach inaczej spostrzega znaczenie instytucji szkoły i miejsca pracy. Zmienia się także jego rola w rodzinie oraz potrzeby materialne i duchowe. Człowiek zapomina o wyższych wartościach, goniąc za pieniądzem. Jego postawą życiową jest czerpanie przyjemności, którą myli ze szczęściem. Chcąc za wszelką cenę być szczęśliwym, szuka przyjemności poprzez zatracanie wartości moralnych, etycznych. Młody człowiek w kontekście postmodernizmu kultywuje anarchizm zamiast autentycznej wolności, tzn. uważa, że wszystko mu wolno, że nikt nie może mu niczego zabronić i zarazem ucieka od obowiązujących norm oraz zasad. W dobie postmodernizmu następuje oderwanie człowieka od norm religijnych.

Ponowoczesność tworzy niekorzystny kontekst dla wychowania współczesnego pokolenia młodych ludzi. Kultura ponowoczesności jest niska, gdyż odwołuje się tylko do wymiaru cielesnego i emocjonalnego człowieka, kierując go w stronę doraźnej przyjemności. W tym kontekście cywilizacyjnym pomijane jest znaczenie Ojczyzny, a także wartość wychowania patriotycznego.

Współczesny patriotyzm i wychowanie patriotyczne

Współczesny patriotyzm nie jest łatwym zadaniem do wypełnienia. Wychowując dzieci i młodzież należy przypominać o dziejach i historii naszych przodków, o ich bohaterskich czynach dla Ojczyzny. Patriotyzm jest budowaniem domu ojczystego - miejsca, w którym człowiek jest naprawdę u siebie, w którym czuje się bezpiecznie, w którym nie musi niczego udawać, wcielać się w jakieś role. Należy zauważyć, że wychowanie patriotyczne jest aktualne we wszystkich czasach i kulturach. Prawidłowy rozwój człowieka zależny jest od włączenia się we wspólnotę narodową i struktury społeczne. Poczucie wspólnoty z własną Ojczyzną jest czymś wrodzonym i spontanicznym. Mogliśmy to odczuć podczas pielgrzymek Jana Pawła II do Ojczyzny, albo choćby nawet dzięki sukcesom osiąganym przez naszych sportowców, z którymi utożsamiamy się. Spontaniczne poczucie wspólnoty z narodem nie jest jednak jeszcze dojrzałą postawą patriotyczną, dlatego trzeba wielu działań w tym kierunku.

Patriotą jest człowiek, który okazuje szacunek swojej Ojczyźnie i swoim rodakom, który jest gotowy do aktywnego działania dla dobra Ojczyzny i jej współobywateli. Przeciwieństwem patriotyzmu jest postawa nacjonalizmu, która polega na wywyższaniu swojego narodu ponad inne, odnoszenie się do nich z pogardą, niechęcią oraz kosmopolityzm, który jest postawą wyobcowania - obywatel nie czuje bliskości ze swoją ojczyzną, uważając, że jego ojczyzna jest tam, gdzie jest lepiej.

Patriotyzm w dzisiejszych czasach, w warunkach pokoju i niepodległości, zmienia swój charakter. Jest mniej heroiczny, a bardziej „pozytywistyczny”, gdyż polega na codziennym, rzetelnym wykonywaniu obowiązków wobec ojczyzny, m.in.: opłacaniu podatków, ochronie środowiska i dbanie o nie, ochronie własności i zasobów naturalnych własnego kraju, trosce o honor ojczyzny, oraz trosce o dobro wspólne. Podstawowymi przejawami współczesnego patriotyzmu powinny być takie postawy jak: głęboka znajomość własnego narodu, jego historii, tradycji i wartości. Aby obdarzyć dojrzałą miłością swoją ojczyznę trzeba ją najpierw dobrze poznać. Ważne jest interesowanie się swoją ojczyzną, jej kulturą, tradycją, wartościami. Aby dogłębnie poznać swój kraj, należy skorzystać z historii, ważne są rozmowy ze starszymi rodakami, poznanie wzorców patriotycznych poprzednich pokoleń.

Przejawem współczesnego wychowania patriotycznego jest także troska o osobisty rozwój, zdrowie fizyczne i solidne wykształcenie. Żyjemy bowiem w cywilizacji, która jest cywilizacją uzależnień i zniewoleń. Współczesny Europejczyk stał się uzależniony od alkoholu, papierosów, narkotyków, telewizji, pornografii, internetu, seksu, jedzenia, itd. Ważna jest troska o rodzinę, w której wzrastamy, aby była silna i trwała, zdolna poradzić sobie z najgorszymi zagrożeniami. Ważnym elementem współczesnego patriotyzmu jest rzetelna i adekwatna praca zawodowa, która jest środkiem utrzymania. Współczesny patriota podwyższa swoje kwalifikacje, wykształcenie, oraz kompetencje, dzięki czemu wpływa na rozwój gospodarczy swojego kraju.

Dla współczesnego patriotyzmu istotna jest odpowiedzialność społeczna i polityczna. Wzorowy patriota powinien stać na straży prawa, brac udział w życiu demokratycznego państwa oraz stawiać czoła zakłamanym władzom. Postawa patriotyczna jest troską o losy współobywateli, troską o bliskich. Prawdziwy patriota powinien troszczyć się nie tylko o dobro członków rodziny, ale także o dobro własnej ojczyzny. Powinien znać osiągnięcia wybitnych rodaków, promować ich i cieszyć się tymi osiągnięciami.