Eseje analizują różne gospodarcze zjawiska za pomocą struktury intelektualnej, czyli Chrześcijańskiej Szkoły Myśli Ekonomicznej. Jan Bodakowski rozważa przypowieści biblijne, o. Jan Gniadek – związek między teologią moralną i austriacką szkołą ekonomiczną, a Jan Kubań zajmuje się subsydiarnością w Piśmie Świętym i w czasie współczesnym. Analiza tych wszystkich kwestii wyodrębnia siedemnaście głównych posłań książki. Przykładowo – w swoim eseju Jan Michał Małek pisze o ważności wykształcenia ekonomicznego w Polsce, cytując Feliksa Konecznego: „Wszak nie ma niepodległości politycznej bez niezawisłości gospodarczej”. Eseje służą temu, aby propagować własność prywatną, inwestycję i dobrowolną współpracę, czyli fundamentalne elementy ekonomii wolnorynkowej.
Niewątpliwie jedną z największych zalet książki jest jej prostota i wnikliwość. Nowoczesne kwestie ekonomiczne wydają się bardzo skomplikowane i złożone, ale oceniając zjawiska gospodarcze z perspektywy praw naturalnych i Dekalogu, często można dotrzeć do prawdy bez wpadania w pułapkę propagandy politycznej i ekonomicznej albo moralnej sofistyki. Nawet osoba, która nie zgadza się z argumentami książki, może docenić jej przejrzystość.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Autorzy dostarczają wnikliwej analizy spraw ekonomicznych z perspektywy chrześcijańskiej. Doskonałym przykładem tego jest obserwacja o. Jacka Gniadka, że użyteczność krańcową tłumaczy przypowieść o ubogiej wdowie, która wrzuca dwa grosze na utrzymanie świątyni. Jej użyteczność krańcowa od tych dwóch monet jest bardzo wysoka, ponieważ stanowią one znaczną część jej własności. Dlatego jej dar jest stosunkowo większy od darów bogaczy, którzy dają większą sumę ze swojego majątku. Jest to przykład ekonomii w Piśmie Świętym, jak również w przypowieści, która może być zrozumiana z punktu widzenia gospodarczego. Doskonale pokazuje to zaletę badania związku między teologią i ekonomią, którą cechuje się książka.
Podobnie Jan Michał Małek zauważa, że rządowe programy pomocy dla bezrobotnych stanowią w istocie inwestycję w bezrobocie; a im wyższe zasiłki, tym więcej znajduje się bezrobotnych. Nie jest zaskakujące, że przeznaczanie większej sumy pieniędzy na poparcie konkretnego zachowania będzie skutkowało tym, że więcej ludzi wykona to, do czego jest zachęcana. „Co bowiem człowiek sieje, to też żąć będzie” (Gal 6, 7).
Reklama
Publikacja „Chrześcijańska myśl ekonomiczna” pozwala również interpretować niektóre przypowieści, które wydają się zagmatwane z wyłącznie teologicznej albo moralnej perspektywy. Dobrym przykładem tego jest analiza przypowieści o robotnikach w winnicy (por. Mt 20, 1-16), której właściciel sprawia wrażenie niesprawiedliwego, dlatego że nierówno płaci swoim robotnikom. Ma on jednak prawo dysponować swoją własnością, jak uważa za stosowne, i hojnie potraktować robotników, którzy rozpoczęli pracę później. Jan Bodakowski pisze, że owa przypowieść świadczy o popieraniu przez Jezusa swobody umów, pod którą też kryje się odrzucenie przymusowych układów zbiorowych oraz praw dotyczących równej płacy. Interpretacja innej przypowieści może być bardziej kontrowersyjna. Chodzi o przypowieść o przewrotnych rolnikach (por. Mk 12, 1-9), w której rolnicy, którzy zabijają pracowników i syna pana winnicy, zostali porównani do socjalistycznych rewolucjonistów. Trudno jednak znaleźć w owej przypowieści dowody na to, że pracownicy i syn właściciela zostali zabici w imię „sprawiedliwości społecznej”, albo że próba zajęcia winnicy przez przewrotnych rolników reprezentuje „uspołecznienie” winnicy.
Niektórzy krytycy mogą również twierdzi, że książka ma swoje wady, bo opiera się na analizie i interpretacji Dekalogu w nowoczesnym kontekście. Dekalog ma jednak znaczenie nie tylko uniwersalne, ale i ponadczasowe. Dlatego nigdy nie traci na swej aktualności.
Jeden z autorów – Piotr Rosik ostrzega przed dopasowywaniem nauk Chrystusa do współczesnej szkoły ekonomicznej i interpretowaniem Jego słów (które dotyczą królestwa niebieskiego, a nie ziemskiego) do teraźniejszości. Owo ryzyko polega na interpretacji takich słów jak „własność” i „wolność”. W czasach Jezusa coś takiego jak własność intelektualna czy akcje nie istniało i czasami trudno zrozumieć, jak stosować do nich biblijne nakazy dotyczące rzeczy posiadanych, chyba że określeń i wyjaśnień udzielą teologowie i duszpasterze mający moc „związywania tego, co na ziemi”. Interpretacja własności powinna więc być jasna. W świecie zachodnim nie wolno posiadać innej osoby, lecz zwolennicy niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych bronili swoich praw do posiadania niewolników (w rozumieniu obrony własności) za pomocą Biblii, mimo że Ewangelia nie mówi o posiadaniu niewolników, z wyjątkiem nakazu traktowania niewolnika „jako brata umiłowanego” (Flm, 16). Podobnie, różne kultury inaczej interpretują wolność. Siedemnastowieczna polska szlachta rozumiała wolność jako umiejętność podejmowania decyzji politycznych, a niektórzy filozofowie oświecenia uważali ją za ochronę przed ingerencją nie tylko rządu, ale też innych obywateli. Ale w rzeczywistości termin „wolność”, którego wszyscy teraz tak chętnie używają, dotąd nie ma jednoznacznej definicji. Skoro więc ten termin nawet dziś nie ma uniwersalnej definicji, trudno wiedzieć, co dany autor Pisma Świętego miał na myśli, gdy go używał.
Niewłaściwa interpretacja może być dodatkowo niebezpieczna, ponieważ nie tylko chrześcijanie korzystają z Biblii, aby wspierać swoje poglądy. Zwolennicy państwa opiekuńczego lubią sięgać po konkretne cytaty i fragmenty, aby udowodnić, że państwo opiekuńcze jest dobre i spójne z chrześcijaństwem. Jan Michał Małek dość skutecznie obala tę teorię. Przypomina, że gdy Jezus nakazuje dobroczynność, nigdy nie mówi o państwie opiekuńczym, funkcjonującym z podatków przymusowo ściągniętych od ludzi. A przecież mógłby, ponieważ w czasach Cesarstwa Rzymskiego, w których żył Jezus, władza często angażowała się w dystrybucję darmowej żywności, ściągała podatki i była w stanie zmusić ludzi do pomagania biednym. Z tego wynika, że dobroczynność w Biblii ma być dobrowolna, a nie wymuszana przez rząd tak jak w państwie opiekuńczym/socjalistycznym. To jeden z przykładów ilustrujących kolejną zaletę książki. Jej autorzy przewidują krytykę swoich wniosków i dosyć dobrze ją odpierają. Choć intelektualna struktura powoduje, że chrześcijańska myśl ekonomiczna jest podatna na niewłaściwe interpretacje, zwłaszcza ze strony niechrześcijan, dostarcza jednak również cennej perspektywy i ukazuje sposób analizy zjawisk ekonomicznych oraz kwestii teologicznych, a także daje wyjaśnienie ekonomii wolnorynkowej według chrześcijańskiego światopoglądu. Może ona dać wielu osobom religijnym wsparcie filozoficzne i teologicznie w odniesieniu do ekonomii. Książka jest więc warta przeczytania i polecam ją każdej osobie zainteresowanej lepszym zrozumieniem podstaw ekonomii i dobrej gospodarki. I