Złożony w ministerstwie projekt na ponad 20 mln zł pn. „Piastowskie dziedzictwo Świętej Jadwigi Śląskiej w Krośnie Odrzańskim” zakłada szereg działań rewitalizacyjnych w kościele św. Jadwigi Śląskiej i Zamku Piastowskim.

Niemożliwe stało się możliwe

Krosno Odrzańskie to miasto położone w Dolinie Środkowej Odry. Pierwsza wzmianka o mieście pojawia się już w Kronice Thietmara spisanej na początku XI wieku. Wiadomo, że w latach 1201-38 często przebywała tu św. Jadwiga Śląska wraz z mężem – księciem Henrykiem Brodatym. To właśnie ona budowała swą pobożnością nowo ochrzczonych, wspierała biednych i chorych, zabiegała, by w mieście i jego okolicach powstawały kościoły. Dzięki jej staraniom do Krosna przybyli franciszkanie i dominikanie, a zakony utwierdzały na tym terenie życie religijne właściwie do czasów reformacji. W tym czasie powstały kościoły św. Andrzeja, który przez pewien czas miał nawet status kolegiaty, i nieistniejący już kościół św. Jadwigi, który usadowiony był w najbliższym sąsiedztwie rzeki Odry, zniszczony po wojnie. Święta Jadwiga od lat towarzyszy historii miasta i życiu codziennemu jego mieszkańców. Jest tu plac nazwany jej imieniem, a ona sama jest patronką działań kulturalnych w postaci festiwalu muzycznego Jadwigensis. Jej imieniem sygnowany jest też turniej rycerski, święta patronuje szkole w pobliskich Wężyskach. W ostatnich latach jej szczególnej opiece powierzane są starania dotyczące rewitalizacji dwóch najważniejszych zabytków miasta – Zamku Piastowskiego i kościoła parafialnego. Wreszcie to, co wydawało się niemożliwe, stało się możliwe. Obiekty zyskają nowy blask.

Zaangażowana społeczność

Dzisiejszy kościół św. Jadwigi Śląskiej pierwotnie, bo jeszcze w pierwszej połowie XIII wieku jako kościół późnogotycki nosił wezwanie Najświętszej Maryi Panny. Świątynia w kolejnych stuleciach wielokrotnie ulegała pożarom, jednak za każdym razem ją odbudowywano. Dzisiejszy kościół konsekrowany 16 października 1979 r. ma charakter bardziej barokowy, trzynawowy, a w prezbiterium w ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Wniebowziętej, namalowany przez s. Weronikę Komar. – Przez wiele lat proboszczem parafii był śp. ks. Stanisław Garncarz. Za jego posługi oficjalnie decyzją Kurii Biskupiej zmieniono wezwanie kościoła z Matki Bożej na św. Jadwigi Śląskiej. To pokazuje, jak mocno wpisana jest jej osoba w Krosno Odrzańskie. Mamy też relikwie pierwszego stopnia św. Jadwigi Śląskiej i cotygodniowe nabożeństwo ku jej czci. Bardzo blisko naszego kościoła znajduje się Zamek Piastowski, gdzie często przebywała nasza patronka – mówi proboszcz ks. kan. Zbigniew Samociak. – Kiedy przybyłem do tej parafii, padła idea remontu związana z odwilgoceniem kościoła, co jest bardzo ważne, ponieważ stoi on w pobliżu rzeki na mokrym terenie. Dodatkowo na zewnętrznych ścianach świątyni były umieszczone zabytkowe epitafia, które udało nam się zdjąć i zabezpieczyć przed degradacją. Powstał projekt związany z odwilgoceniem, przeniesieniem epitafiów, remontem wieży i zabytkowych organów. Wówczas zabrakło nam dosłownie kilku punktów, by dostać dofinansowanie. Po czterech latach zawirowań udało się i nasz projekt dostał dofinansowanie. Cieszymy się, że władze naszego miasta tak bardzo się zaangażowały, szczególnie w rewitalizację kościoła parafialnego, który jest dumą Krosna Odrzańskiego. To też pokazuje, jak bardzo społeczność miasta jest zaangażowana w odbudowę dziedzictwa piastowskiego.

Ważny punkt strategiczny

Projekt obejmuje rewitalizację Zamku Piastowskiego. Początki obiektu sięgają pierwszej połowy XIII wieku, kiedy to książę śląski Henryk Brodaty zbudował swoją rezydencję na terenie niezwiązanym z wcześniejszym osadnictwem. Badania archeologiczne i analizy dendrochronologiczne wskazują, że najstarszy poziom osadnictwa odkryty na dziedzińcu można datować na początek XIII wieku. Zamek usytuowany został na północno-wschodnim skraju obecnego miasta, które uzyskało prawa miejskie w latach 1217-32. Krośnieński zamek przez wiele lat był jedną z głównych rezydencji Henryka Brodatego. Służył jako miejsce organizowania wypraw wojennych. Władca umarł w nim 19 marca 1238 r. W 1241 r. księżna Jadwiga Śląska przebywała w krośnieńskiej rezydencji wraz z mniszkami trzebnickiego klasztoru w czasie walk z Tatarami. Przez wiele stuleci zamek był ważnym punktem strategicznym dla kolejnych pokoleń, pełniąc funkcje reprezentacyjne i obronne.

Swoją świetność zamek zaczął odzyskiwać pod koniec XX wieku. Wyremontowany został budynek bramny, uporządkowano dziedziniec. W 2008 r. zakończono rewitalizację części skrzydła południowego i kaplicy (wozowni) w skrzydle zachodnim. W izbach muzealnych Zamku Piastowskiego znajdują się wystawy obrazujące historię Krosna Odrzańskiego, a w galeriach wystawienniczych prezentowany jest dorobek lokalnych artystów. Na dziedzińcu odbywają się koncerty, pokazy walk rycerskich oraz mają miejsce inne działania kulturalne.

Przywiązani do symboli

Decyzja o przyznaniu dofinansowania projektu „Dziedzictwo Świętej Jadwigi Śląskiej w Krośnie Odrzańskim” kończy czteroletnie starania Urzędu Miasta o środki finansowe. W 2017 r. złożyliśmy po raz pierwszy dokumentację projektową do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Do pełni szczęścia zabrakło nam wówczas jednego upragnionego punktu. W 2020 r. ponownie spróbowaliśmy ubiegać się o te środki. Jednak historia lubi zataczać koło i tak miało miejsce w tym przypadku. Pod koniec 2020 r. dotarły jednak do nas informacje z ministerstwa, że pojawiły się oszczędności w ramach pierwszego konkursu z 2017 r. Po zaktualizowaniu projektu ponownie złożyliśmy dokumentację konkursową, która początkowo nie została zaakceptowana, jednak po naszym proteście udało się zakończyć działania sukcesem – mówi Anna Januszkiewicz, naczelnik Wydziału Promocji i Rozwoju Gospodarczego, która koordynowała działania związane z pozyskaniem dofinansowania. Projekt zakłada odbudowę dwóch skrzydeł Zamku Piastowskiego, wykonanie Ogrodów św. Jadwigi Śląskiej oraz remont zabytkowego bunkra. Całość zostanie wyposażona w multimedia, które pozwolą poczuć historię i zainteresować w ten sposób turystów, także tych z niepełnosprawnościami. W kościele św. Jadwigi zostanie przeprowadzony remont wieży, która będzie udostępniona dla turystów. Świątynia zostanie osuszona, będzie wykonana droga procesyjna oraz odrestaurowane zabytkowe organy firmy Sauera. Oba obiekty połączy szlak turystyczny, na którym znajdą się tablice poświęcone zarówno św. Jadwidze Ślaskiej, jak i samemu projektowi. – Jesteśmy przekonani, że św. Jadwiga, którą już traktujemy jako patronkę naszego miasta, na pewno z góry pomagała nam w staraniach o te środki. Jako miasto jesteśmy przywiązani do naszych symboli. Jestem pewna, że projekt szczególnie tutaj, na Ziemiach Odzyskanych, będzie miał niebagatelne znaczenie dla utrzymywania tradycji i upowszechniania wiedzy o wyjątkowych postaciach zarówno dla Kościoła, jak i dla historii.