Zawodowi i spontaniczni

Dziś cały Zespół Pieśni i Tańca „Mazowsze” liczy 150 osób, tylko zawodowców – po szkołach baletowych, wokalnych, studiach muzycznych. I choć przez te siedem dekad przeszło przez „Mazowsze” już kilka pokoleń artystów, zespół nadal zachwyca swoją świeżością.

Filarami „Mazowsza” byli jego założyciele: Tadeusz Sygietyński i Mira Zimińska. Sygietyński oprócz tego, że miał niezwykły talent kompozytorski i dyrygencki, był niewątpliwie pasjonatem folkloru. Ten zdolny muzyk, który komponował już jako jedenastolatek, zaś kilka lat później prowadził zajęcia w Operze Lwowskiej, studiował m.in. u tak wybitnych kompozytorów, jak Zygmunt Noskowski czy Arnold Schönberg. Podczas studiów muzycznych jednocześnie edukował się na wydziałach medycyny i etnografii. Po studiach dyrygował m.in. w teatrach Warszawy, Krakowa i Lwowa. Również w Polskim Radiu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Przedwojenny debiut Miry Zimińskiej w warszawskim teatrzyku literackim „Miraż” otworzył aktorce drogę do kariery. Popularną uczyniły ją występy w niezwykle renomowanym teatrzyku „Qui Pro Quo”, swoją wszechstronność pokazała natomiast rolą Mazie w „Artystach”, zagraną w Teatrze Polskim. Od tego czasu jej kariera rozwijała się w sposób niezagrożony – do czasu wojny.

Lawinowy rozwój

Reklama

Mira Zimińska i Tadeusz Sygietyński poznali się w 1933 r. Byli nierozłączną parą, choć pobrali się dopiero w 1954 r. W latach trzydziestych ubiegłego wieku aktywnie uczestniczyli w życiu artystycznym II RP, pracowicie dbając o swoje kariery. Po mianowaniu Sygietyńskiego kierownikiem przyszłego „Mazowsza” dano mu do wyboru kilka propozycji na siedzibę zespołu. Wybrał budynki sanatorium Towarzystwa Opieki nad Psychicznie i Nerwowo Chorymi w Karolinie-Otrębusach.

Kierownicy „Mazowsza” szybko zaczęli organizować zespół. Sygietyński zjeździł niemal cały kraj w poszukiwaniu utalentowanej wiejskiej młodzieży. Szukał też starych pieśni i przyśpiewek, przede wszystkim jednak sięgnął po zbiory Oskara Kolberga, który zbadał ponad 60 regionów pod względem etnograficznym. Do dziś „Mazowsze” dysponuje opracowaniami scenicznymi tańców i przyśpiewek z 42 regionów – są w tym zbiorze oryginalne kompozycje Tadeusza Sygietyńskiego, dla których inspiracją były ludowe przyśpiewki. Do „Mazowsza” sprowadzano też artystów ludowych, aby pokazywali, jak śpiewa się czy tańczy w ich regionie przekazywane z pokolenia na pokolenie utwory.

Po dwóch latach przygotowań stuosobowego zespołu tancerzy i śpiewaków 6 listopada 1950 r. „Mazowsze” wystąpiło w Teatrze Polskim przed notablami partyjnymi, towarzyszami z KC PZPR, robotnikami i chłopami wyróżnionymi w działalności partyjnej. Już w trakcie koncertu widoczny był entuzjazm, zwłaszcza gdy śpiewano pieśni chwalące Stalina i obecnego na sali Bieruta.

Polskie przyśpiewki po obcemu

Pierwsze tournée zespołu miało miejsce w 1951 r. – po Związku Sowieckim. Trzy lata później „Mazowsze” zachwycało już paryską publiczność, a w 1957 r. podbiło „polski Londyn”.

Reklama

Zespół rozwijał się i zdobywał serca widzów w sposób lawinowy do 1955 r., kiedy to jego fundamentami zachwiała śmierć Tadeusza Sygietyńskiego. Przez blisko dwa lata dalszy byt zespołu stał pod znakiem zapytania, po śmierci Sygietyńskiego w komunistycznych władzach zastanawiano się bowiem, czy pozostawić zespół jego żonie. Tu pomocne okazały się przedwojenne znajomości Zimińskiej. Znalazło się też wiele osobowości, które wypromowały „Mazowsze” do rangi zespołu narodowego: Elwira Kamińska, Michał Jarczyk, Krystyna Jusińska, Zofia Kliza, Zbigniew Kiliński, Eugeniusz Papliński, Mieczysław Piwkowski, w szczególności zaś tancerz i choreograf Witold Zapała oraz tancerz i pieśniarz Stanisław Jopek. Choreografia Zapały sprawiała, że „Mazowsze” z zespołu śpiewającego przekształciło się w śpiewająco-tańczący, a sam choreograf coraz częściej korzystał z rad doświadczonych pieśniarzy i tancerzy ludowych. Wprowadzał pieśni z kolejnych regionów Polski, opracowywał je i dynamizował. Stanisław Jopek natomiast w „Mazowszu” postawił na najwyższym poziomie pieśń solową. Artysta z łatwością śpiewał w kilkudziesięciu językach, czym budził ogromny aplauz obcych widowni.

Przed najważniejszymi osobami świata

Mieczysław Chróścielewski przyszedł do „Mazowsza” po warszawskiej szkole baletowej w 1971 r. Jeszcze wówczas panowały tam stare obyczaje. Mira Zimińska rządziła twardą ręką. Miała swoich faworytów i giermków. Jeśli ktoś jej podpadł, musiał niechybnie opuścić Karolin.

Reklama

– Jedno, co mnie urzekło w „Mazowszu”, to pięknie dziewczyny, które tu śpiewały i tańczyły, a drugie to fakt, że „Mazowsze” jeździło po świecie. A ja to lubiłem. I nie chodziło tu tylko o sprawy finansowe, choć to też było istotne, ale najbardziej wciągała mnie turystyka – wspomina Chróścielewski, który od ćwierć wieku już nie tańczy i nie śpiewa, ale zajmuje się archiwum „Mazowsza”. – Kiedy jechałem do Karolina po raz pierwszy, zaproszony przez p. Witolda Zapałę, „Mazowsze” pachniało tajemnicą. Byłem mile zaskoczony, na jak dobrym poziomie stał zespół baletowy. Samego tańca klasycznego mieliśmy codziennie godzinę. Zresztą wielu ludzi, którzy przewinęli się przez „Mazowsze”, później tańczyło np. w Teatrze Wielkim, Baleto Mexico. Ktoś również u Maurice’a Béjarta. Była to wielka zasługa Witolda Zapały. No i spełniło się moje marzenie: zjechałem z „Mazowszem” przez blisko ćwierć wieku niemal cały świat. Mieszkało się prawie na walizkach. Bywało, że zespół miał dwieście koncertów rocznie! Dla mnie „Mazowsze” to jest mój dom. Tu poznałem swoją żonę. Do dziś tu pracuję, choć w innej roli.

Spuścizna naszych przodków

Dziś zespół „Mazowsze” to nie tylko ponad setka artystów, śpiewaków, tancerzy, muzyków, to również prawie tyle samo pracowników zaplecza technicznego – krawców, kostiumologów, którzy dbają o ponad dwa tysiące kostiumów z pietyzmem oddających stroje poszczególnych regionów, niezwykle starannie wykonanych z oryginalnych, rzadko dziś produkowanych materiałów. Najcenniejsze stroje, które są w posiadaniu „Mazowsza”, pochodzą z końca XIX wieku. Te jednak prezentowane są już nie na scenie, lecz w gablotach siedziby zespołu.

„Mazowsze” współcześnie to jeden z największych zespołów folklorystycznych na świecie. Bez wątpienia też znajduje się na drugim, trzecim miejscu w światowej czołówce. Obecnie w jego repertuarze są nie tylko pieśni ludowe, lecz także utwory patriotyczne i polskie kolędy, pieśni wielkopostne, litanie ostrobramskie. Od kilku lat „Mazowsze” poszerza swój repertuar również o muzykę klasyczną – wykonuje m.in. „Mszę Koronacyjną” i „Requiem” Mozarta, a od niedawna – „Stabat Mater” Pergolesiego.

– „Mazowsze” dziś to wielka spuścizna naszych przodków, naszej kultury z kilkudziesięciu regionów – mówi dyrektor i dyrygent zespołu Jacek Boniecki. – Niebawem zamierzamy wzbogacić nasz repertuar o pieśni i tańce z terenów II RP, bo jak do tej pory tamten teren był przez nas zaniedbany. Bez wątpienia wielki Tadeusz Sygietyński stworzył koncepcję zespołu, natomiast Mira Zimińska przyjęła ją i kontynuowała. Ale dzisiaj już się nie tańczy i nie śpiewa tak jak pół wieku temu. Zespół podlega więc ewolucji pod względem opracowań zarówno choreograficznych, jak i muzycznych. Należy sobie uzmysłowić, że układy choreograficzne zbudowane przed pół wiekiem są dzisiaj nieco anachroniczne. Trzeba te aranżacje zmieniać. Dziś szukamy też muzyki innych regionów, które nie zostały jeszcze opracowane, jak choćby Bieszczad, Warmii i Mazur. Będziemy również włączać do repertuaru twórczość Łemków. W Wilnie przyszła pani redaktor i zapytała, dlaczego nie mamy utworów z terenów II RP. No właśnie! Poszerzenie repertuaru oznacza jednak ściągnięcie muzyki, przygotowanie aranżacji, choreografii i to, co będzie najbardziej kosztowne – wykonanie kostiumów tych regionów. Ale zespół ciągle się rozwija i jest wciąż żywy, choć mogło się wydawać, że przez te siedemdziesiąt lat pokazaliśmy już wszystko – podsumowuje Jacek Boniecki.

Urodził się około 349 r. w Antiochii w Syrii (dzisiaj Antakya na południu Turcji), tam też podejmował posługę kapłańską przez około 11 lat, aż do 397 r., gdy został mianowany biskupem Konstantynopola. W stolicy cesarstwa pełnił posługę biskupią do czasu dwóch wygnań, które nastąpiły krótko po sobie - między 403 a 407 r. Dzisiaj ograniczymy się do spojrzenia na lata antiocheńskie Chryzostoma. W młodym wieku stracił ojca i żył z matką Antuzą, która przekazała mu niezwykłą wrażliwość ludzką oraz głęboką wiarę chrześcijańską. Odbył niższe oraz wyższe studia, uwieńczone kursami filozofii oraz retoryki. Jako mistrza miał Libaniusza, poganina, najsłynniejszego retora tego czasu. W jego szkole Jan stał się wielkim mówcą późnej starożytności greckiej. Ochrzczony w 368 r. i przygotowany do życia kościelnego przez biskupa Melecjusza, przez niego też został ustanowiony lektorem w 371 r. Ten fakt oznaczał oficjalne przystąpienie Chryzostoma do kursu eklezjalnego. Uczęszczał w latach 367-372 do swego rodzaju seminarium w Antiochii, razem z grupą młodych. Niektórzy z nich zostali później biskupami, pod kierownictwem słynnego egzegety Diodora z Tarsu, który wprowadzał Jana w egzegezę historyczno-literacką, charakterystyczną dla tradycji antiocheńskiej. Później udał się wraz z eremitami na pobliską górę Sylpio. Przebywał tam przez kolejne dwa lata, przeżyte samotnie w grocie pod przewodnictwem pewnego „starszego”. W tym okresie poświęcił się całkowicie medytacji „praw Chrystusa”, Ewangelii, a zwłaszcza Listów św. Pawła. Gdy zachorował, nie mógł się leczyć sam i musiał powrócić do wspólnoty chrześcijańskiej w Antiochii (por. Palladiusz, „Życie”, 5). Pan - wyjaśnia jego biograf - interweniował przez chorobę we właściwym momencie, aby pozwolić Janowi iść za swoim prawdziwym powołaniem. W rzeczywistości, napisze on sam, postawiony wobec alternatywy wyboru między trudnościami rządzenia Kościołem a spokojem życia monastycznego, tysiąckroć wolałby służbę duszpasterską (por. „O kapłaństwie”, 6, 7), gdyż do tego właśnie Chryzostom czuł się powołany. I tutaj nastąpił decydujący przełom w historii jego powołania: został pasterzem dusz w pełnym wymiarze! Zażyłość ze Słowem Bożym, pielęgnowana podczas lat życia eremickiego, spowodowała dojrzewanie w nim silnej konieczności przepowiadania Ewangelii, dawania innym tego, co sam otrzymał podczas lat medytacji. Ideał misyjny ukierunkował go, płonącą duszę, na troskę pasterską. Między 378 a 379 r. powrócił do miasta. Został diakonem w 381 r., zaś kapłanem - w 386 r.; stał się słynnym mówcą w kościołach swego miasta. Wygłaszał homilie przeciwko arianom, następnie homilie na wspomnienie męczenników antiocheńskich oraz na najważniejsze święta liturgiczne. Mamy tutaj do czynienia z wielkim nauczaniem wiary w Chrystusa, również w świetle Jego świętych. Rok 387 był „rokiem heroicznym” dla Jana, czasem tzw. przewracania posągów. Lud obalił posągi cesarza, na znak protestu przeciwko podwyższeniu podatków. W owych dniach Wielkiego Postu, jak i wielkiej goryczy z powodu ogromnych kar ze strony cesarza, wygłosił on 22 gorące „Homilie o posągach”, ukierunkowane na pokutę i nawrócenie. Potem przyszedł okres spokojnej pracy pasterskiej (387-397). Chryzostom należy do Ojców najbardziej twórczych: dotarło do nas jego 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Ewangelii Mateusza i Listów Pawłowych (Listy do Rzymian, Koryntian, Efezjan i Hebrajczyków) oraz 241 listów. Nie uprawiał teologii spekulatywnej, ale przekazywał tradycyjną i pewną naukę Kościoła w czasach sporów teologicznych, spowodowanych przede wszystkim przez arianizm, czyli zaprzeczenie boskości Chrystusa. Jest też ważnym świadkiem rozwoju dogmatycznego, osiągniętego przez Kościół w IV-V wieku. Jego teologia jest wyłącznie duszpasterska, towarzyszy jej nieustanna troska o współbrzmienie między myśleniem wyrażonym słowami a przeżyciem egzystencjalnym. Jest to przewodnia myśl wspaniałych katechez, przez które przygotowywał katechumenów na przyjęcie chrztu. Tuż przed śmiercią napisał, że wartość człowieka leży w „dokładnym poznaniu prawdziwej doktryny oraz w uczciwości życia” („List z wygnania”). Te sprawy, poznanie prawdy i uczciwość życia, muszą iść razem: poznanie musi się przekładać na życie. Każda jego mowa była zawsze ukierunkowana na rozwijanie w wierzących wysiłku umysłowego, autentycznego myślenia, celem zrozumienia i wprowadzenia w praktykę wymagań moralnych i duchowych wiary. Jan Chryzostom troszczył się, aby służyć swoimi pismami integralnemu rozwojowi osoby, w wymiarach fizycznym, intelektualnym i religijnym. Różne fazy wzrostu są porównane do licznych mórz ogromnego oceanu: „Pierwszym z tych mórz jest dzieciństwo” (Homilia 81, 5 o Ewangelii Mateusza). Rzeczywiście, „właśnie w tym pierwszym okresie objawiają się skłonności do wad albo do cnoty”. Dlatego też prawo Boże powinno być już od początku wyciśnięte na duszy, „jak na woskowej tabliczce” (Homilia 3, 1 do Ewangelii Jana): w istocie jest to wiek najważniejszy. Musimy brać pod uwagę, jak ważne jest, aby w tym pierwszym etapie życia człowiek posiadł naprawdę te wielkie ukierunkowania, które dają właściwą perspektywę życiu. Dlatego też Chryzostom zaleca: „Już od najwcześniejszego wieku uzbrajajcie dzieci bronią duchową i uczcie je czynić ręką znak krzyża na czole” (Homilia 12, 7 do Pierwszego Listu do Koryntian). Później przychodzi okres dziecięcy oraz młodość: „Po okresie niemowlęcym przychodzi morze okresu dziecięcego, gdzie wieją gwałtowne wichury (…), rośnie w nas bowiem pożądliwość…” (Homilia 81, 5 do Ewangelii Mateusza). Potem jest narzeczeństwo i małżeństwo: „Po młodości przychodzi wiek dojrzały, związany z obowiązkami rodzinnymi: jest to czas szukania współmałżonka” (tamże). Przypomina on cele małżeństwa, ubogacając je - z odniesieniem do cnoty łagodności - bogatą gamą relacji osobowych. Dobrze przygotowani małżonkowie zagradzają w ten sposób drogę rozwodowi: wszystko dzieje się z radością i można wychowywać dzieci w cnocie. Gdy rodzi się pierwsze dziecko, jest ono „jak most; tych troje staje się jednym ciałem, gdyż dziecko łączy obie części” (Homilia 12, 5 do Listu do Kolosan); tych troje stanowi „jedną rodzinę, mały Kościół” (Homilia 20, 6 do Listu do Efezjan). Przepowiadanie Chryzostoma dokonywało się zazwyczaj podczas liturgii, w „miejscu”, w którym wspólnota buduje się Słowem i Eucharystią. Tutaj zgromadzona wspólnota wyraża jeden Kościół (Homilia 8, 7 do Listu do Rzymian), to samo słowo jest skierowane w każdym miejscu do wszystkich (Homilia 24, 2 do Pierwszego Listu do Koryntian), zaś komunia Eucharystyczna staje się skutecznym znakiem jedności (Homilia 32, 7 do Ewangelii Mateusza). Jego plan duszpasterski był włączony w życie Kościoła, w którym wierni świeccy przez fakt chrztu podejmują zadania kapłańskie, królewskie i prorockie. Do wierzącego laika mówi: „Również ciebie chrzest czyni królem, kapłanem i prorokiem” (Homilia 3, 5 do Drugiego Listu do Koryntian). Stąd też rodzi się fundamentalny obowiązek misyjny, gdyż każdy w jakiejś mierze jest odpowiedzialny za zbawienie innych: „Jest to zasada naszego życia społecznego (…) żeby nie interesować się tylko sobą” (Homilia 9, 2 do Księgi Rodzaju). Wszystko dokonuje się między dwoma biegunami, wielkim Kościołem oraz „małym Kościołem” - rodziną - we wzajemnych relacjach. Jak możecie zauważyć, Drodzy Bracia i Siostry, ta lekcja Chryzostoma o autentycznej obecności chrześcijańskiej wiernych świeckich w rodzinie oraz w społeczności pozostaje również dziś jak najbardziej aktualna. Módlmy się do Pana, aby uczynił nas wrażliwymi na nauczanie tego wielkiego Nauczyciela Wiary.