Z pewnością nieprzypadkowo zacytowany wyżej dokument sygnowany został 15 sierpnia 2017 r. Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny była dla papieża Franciszka okazją do wspomnienia faktu towarzyszenia przez Maryję Jezusowi w ucieczce do Egiptu, ale też stało się swego rodzaju metaforą dążenia do lepszej rzeczywistości. Migracja we współczesnym świecie dla jednych jest koniecznością i wynika z dramatycznych warunków geopolitycznych, w których przyszło im żyć. Dla innych natomiast jest sposobem na polepszenie bytu swojego i swych najbliższych. Kościół nie chce być ślepy na jedną i drugą sytuację.

Przyjmować, chronić, promować, integrować

Dlatego papież Franciszek w dorocznym orędziu na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy pisze o swej wizycie na Lampedusie 8 lipca 2013 r. Wspomina też o ustanowieniu Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Ludzkiego. Okoliczności te mają wskazywać na szczególny rys odczytywania znaków czasu. „Każdy cudzoziemiec, który puka do naszych drzwi, jest okazją do spotkania z Jezusem Chrystusem, utożsamiającym się z cudzoziemcem przyjętym lub odrzuconym każdej epoki (por. Mt 25, 35.43). Pan powierza macierzyńskiej miłości Kościoła każdą osobę ludzką zmuszoną do opuszczenia swojej ojczyzny w poszukiwaniu lepszej przyszłości – czytamy w papieskim przesłaniu. – (...) «nasza wspólna odpowiedź mogłaby być osnuta na czterech czasownikach: przyjmować, chronić, promować i integrować»”.

Franciszek dotyka zagadnienia korytarzy humanitarnych, ale wspomina też o możliwościach tymczasowego przebywania na terenie sąsiednich krajów. Ważne jest również dla niego łączenie rodzin oraz unikanie arbitralnego usuwania emigrantów, szczególnie jeśli miałoby się to wiązać z przenoszeniem ich na teren krajów, które nie są w stanie zabezpieczyć godnych warunków życia.

Czasownik „chronić” wyraża się w całej serii działań w obronie praw i godności imigrantów i uchodźców, niezależnie od ich statusu migracyjnego.

Co ważne, Papież apeluje o odpowiednie uświadamianie potencjalnych emigrantów o możliwych zagrożeniach jeszcze na terenie ich dotychczasowej ojczyzny. Chodzi o uchronienie ich przed ewentualnymi zagrożeniami.

Wśród postulatów odnoszących się do warunków życia w miejscu docelowym emigrantów Ojciec Święty wymienia: pomoc konsularną, prawo do zachowywania zawsze przy sobie swoich dokumentów tożsamości, równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości, możliwość otwierania rachunków bankowych i gwarancję minimalnego realnego utrzymania.

Wrażliwa struna migracji

Osobnym zagadnieniem w papieskim przesłaniu są dzieci. Zdaniem Franciszka, Międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka stanowi uniwersalną podstawę prawną dla ochrony imigrujących niepełnoletnich. Należy unikać wobec nich jakiejkolwiek formy pozbawienia wolności z powodu ich statusu migracyjnego. Trzeba natomiast zapewnić im regularny dostęp do nauczania podstawowego i średniego. Konieczne jest także zapewnienie im legalnego pobytu, aż do osiągnięcia pełnoletniości, i możliwości kontynuowania nauki. Dla małoletnich pozbawionych opieki lub oddzielonych od rodziny ważne jest zapewnienie programów opieki tymczasowej lub opieki zastępczej.

„Promować” to przede wszystkim starać się, aby wszyscy migranci i uchodźcy oraz społeczności, które ich przyjmują, byli w stanie realizować się jako osoby we wszystkich wymiarach stanowiących człowieczeństwo według planu Stwórcy. Pośród tych wymiarów należy uznać należne znaczenie wymiaru religijnego, zapewniając wszystkim cudzoziemcom obecnym na danym terytorium swobodę wyznawania i praktykowania religii. Wielu uchodźców i migrantów ma umiejętności, które należy odpowiednio poświadczyć i docenić.

Ostatni czasownik – „integrować” należy do poziomu szansy ubogacania międzykulturowego zrodzonego przez obecność imigrantów i uchodźców. „Integracja nie jest «asymilacją, która prowadzi do zniszczenia albo wymazania z pamięci własnej tożsamości kulturowej. Kontakt z drugim człowiekiem pozwala raczej odkryć jego ’sekret’, otworzyć się na niego, aby przyjąć to, co jest w nim wartościowe, a w ten sposób przyczynić się do lepszego poznania każdego. Jest to proces długotrwały, którego celem jest takie kształtowanie społeczeństw i kultur, aby coraz bardziej stawały się odzwierciedleniem wielorakich darów, jakimi Bóg obdarza ludzi». Proces ten można przyspieszyć poprzez przyznanie obywatelstwa niezależnie od wymogów ekonomicznych i językowych oraz nadzwyczajnej procedury regulowania w przypadku imigrantów, którzy mogą poszczycić się długim pobytem w kraju. I znowu kładę nacisk na konieczność krzewienia w możliwie najlepszy sposób kultury spotkania, mnożąc możliwości wymiany międzykulturowej, dokumentując i upowszechniając dobre praktyki integracji i rozwijając programy mające na celu przygotowanie społeczności lokalnych do procesów integracyjnych – napisał Papież. – Chcę podkreślić szczególny przypadek cudzoziemców zmuszonych do opuszczenia kraju imigracji z powodu kryzysów humanitarnych. Osobom tym trzeba zapewnić odpowiednie wsparcie dla repatriacji i programy reintegracji pracowniczej w ojczyźnie”.

Orędzie Franciszka wpisuje się niewątpliwie w intencję św. Jana Pawła II. To bowiem z jego inicjatywy w drugą niedzielę po uroczystości Objawienia Pańskiego w Kościele katolickim obchodzony jest Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy. W instrukcji Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących (1978 r.), która zachęca do regularnego obchodzenia Dnia Migranta, jest zapis, że Dzień ten „jest pomyślany jako odpowiednia okazja dla pobudzenia wspólnot chrześcijańskich do odpowiedzialności wobec braci migrantów oraz do obowiązku współdziałania w rozwiązywaniu ich różnorakich problemów”. Papież Franciszek rozszerzył obszar swego pasterskiego oddziaływania. Jego apel ma trafić nie tylko do świata chrześcijańskiego, ale do wszystkich ludzi dobrej woli.