Małgorzata Godzisz: - Realizując swoją misję ewangelizacyjną, Kościół obejmuje opieką duszpasterską również tych wiernych, którzy weszli w konflikt z prawem i zostali skazani na karę pozbawienia wolności. W tym celu utworzono duszpasterstwo więzienne. Jakie zadania ono realizuje?

Ks. prał. Paweł Wojtas: - Jest wiele zadań, począwszy od kwestii sakramentalnych. Sakramenty w więzieniu sprawowane są inaczej niż w parafii. Nasi podopieczni bardzo często mają długie przerwy, jeśli chodzi o sakrament pokuty. Również materia problemowa, „grzechowa”, z którą przychodzą, jest taka, że ta spowiedź wymaga czasu i przygotowania. Trzeba do tej spowiedzi właściwie dojrzeć i odpowiednio ją potraktować. To duszpasterstwo ma także osobisty wymiar. Ludziom w parafii łatwiej jest zgromadzić się w grupie. Więźniowie też modlą się w grupach, ale czasami są one bardzo małe, ze względu na konieczność izolacji. By dobrze przeżywać liturgię, lepiej jest, jeśli uczestniczy w niej mniej osób, a kapłan bardziej zwraca uwagę indywidualnie na człowieka i uczy tej wspólnotowości podczas Eucharystii. Oprócz sakramentów bardzo ważne są rozmowy indywidualne. Od nich wiele zależy. Przeróżne są działania, chociażby udział więźniów w pieszej pielgrzymce osób niepełnosprawnych na Jasną Górę.

- W czym należy szukać przyczyn łamania prawa i w konsekwencji osadzania skazanych w więzieniach?

- Na podstawie moich wieloletnich badań dostrzegam dwa najtrudniejsze momenty, które mogą skończyć się więzieniem. Mianowicie, we wczesnym dzieciństwie danej osoby mogła nastąpić jakaś trauma w życiu, wynikająca ze złych i niewłaściwych relacji z ludźmi dorosłymi. Człowiek dorosły zawinił, zniszczył coś w tym dziecku. Potem, kiedy to dziecko staje się dorosłym, ta trauma może wracać z taką siłą, że człowiek nie daje sobie rady i dochodzi do przestępstw. Nie musi, ale może. Drugi, trudny moment to wiek dojrzewania, kiedy młody człowiek oczekuje właściwej pomocy ze strony dorosłego, właściwego wprowadzania w świat ludzi dorosłych. Może się wydarzyć jakaś tragedia spowodowana przez człowieka dorosłego, która niszczy człowieczeństwo. Wtedy nabiera on wewnętrznej traumy, ciężkich przeżyć i to też może się zakończyć więzieniem. Szukając przyczyn, trzeba zwracać przede wszystkim uwagę na niewłaściwe relacje międzyludzkie. Stąd bierze się przestępstwo. Ja w niczym nie bronię żadnego więźnia, tylko zwracam uwagę na źródło przestępstw. To są złe relacje międzyludzkie.

- Są dwa powody do przeprowadzenia tej rozmowy. Pierwszy to 20. rocznica poświęcenia kaplicy Dobrego Pasterza w Zakładzie Karnym w Zamościu, a drugi to Dzień Modlitw za Więźniów. Jak modlić się, kiedy trudno przebaczyć człowiekowi, kiedy rodzina ma ranę w sercu po stracie bliskiej osoby?

- W naszej pracy kapelańskiej też o to zabiegamy. Są to procesy, nie jest to jedna akcja. Chyba że wydarzy się cud i Pan Jezus obdarzy wielką siłą i mocą. Generalnie rzecz ujmując, człowiek dojrzewa do decyzji przebaczenia. Osobiście uczestniczyłem niejednokrotnie w pojednaniu sprawcy przestępstwa z rodzicami ofiar. Udało się. Bardzo dużo to tych rodziców kosztowało i długo do tego dojrzewali, ale w momencie, kiedy to się stało, ciężar spadł po obu stronach. Jedna i druga strona były szczęśliwe, że doszło do pojednania. Jeśli chodzi o wspomnienie liturgiczne Dobrego Łotra, pamiętam, gdy z szefową Bractwa Więziennego w Polsce wystąpiłem z tą inicjatywą. Napisaliśmy wspólne pismo do Konferencji Episkopatu z prośbą o ustanowienie tego dnia. Pomysłodawcami byli świeccy wolontariusze, świetnie wyczuwający potrzebę opieki pierwszego świętego, a jednocześnie osoby skazanej za przestępstwo. Jestem szczęśliwy, że ludzie świeccy poddali taką inicjatywę. To świadczy o zrozumieniu potrzeby pracy z naszymi podopiecznymi. 20 lat od poświęcenia kaplicy Dobrego Pasterza w Zakładzie Karnym w Zamościu - to piękna historia. Praca bardzo dynamicznie się rozwija dzięki współpracy trzech stron: kapelana wraz z wolontariuszami, naszych podopiecznych i załogi. Jesteśmy sobie nawzajem potrzebni, bo taka jest zasada więzienia. Nie są tutaj sami funkcjonariusze ani sami osadzeni, jest dwuczłonowość tej instytucji. Oprócz tego jest kapelan, który ma za zadanie - i pięknie to ks. Tomasz wykonuje - współpracować z naszymi podopiecznymi, a także i z dyrekcją. Widać, jak na przestrzeni lat ta praca jest tutaj pięknie realizowana. Jak wiele przynosi owoców. Moje rozmowy z panami, którzy są ministrantami, a odbywają tutaj karę, były głębokie i bardzo ludzkie. To świadczy o człowieku. Jeżeli komuś poda się rękę, projektuje się z nim tą współpracę, rozmawia się o trudnych sprawach, które wydarzyły się w życiu, potem się je analizuje, a przede wszystkim chce się do siebie wyjść w sposób pozytywny, to wtedy przynosi to owoce. Duszpasterstwo w Zakładzie Karnym w Zamościu bardzo pięknie pokazuje, jak się buduje relacje z Panem Bogiem i z ludźmi.

- Kim dla Księdza są więźniowie?

- To są moi współbracia. Pamiętajmy, że w wielu wypadkach człowiek sam sobie tworzy też więzienie i nie musi być murów. Alkohol może być takim więzieniem, narkotyki czy inne uzależnienia. Chęć posiadania czegoś może być więzieniem i wtedy człowiek zamyka się sam w sobie i się gubi. Są różne więzienia, które funduje sobie człowiek. I te zewnętrzne i wewnętrzne, które każdego z nas jakoś obciążają.