Poświęcony przez papieża Franciszka kamień węgielny został 20 listopada wmurowany pod budowę Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej k. Łańcuta. Będzie to pierwsza tego typu placówka w Polsce. Jej oddanie zaplanowano na wiosnę 2015 r.

– To jest wielkie świadectwo, żeby prostować oskarżanie narodu polskiego o antysemityzm. Rodzinę Ulmów trzeba ukazywać na całym świecie jako przykład właściwej postawy – mówił abp Józef Michalik, który przewodniczył Mszy św. w kościele parafialnym w Markowej. Wraz z nim Eucharystię koncelebrowali: bp Jan Niemiec z Ukrainy, ks. Stanisław Ruszała – proboszcz w Markowej oraz księża z archidiecezji przemyskiej.

Prowokacja dla nas

Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski podkreślił, że Ulmowie wyróżniali się „zwykłym człowieczeństwem”: byli pracowici, gospodarni, oszczędni, życzliwi. Ukazywał ich jako przykład również na obecne czasy. – Biedna rodzina przyjmuje w ciągu 8 lat małżeństwa 7 dzieci. Czy to nie jest wyzwanie i prowokacja myślowa dla nas, kiedy dziś tak często egoizm, chciwość, a nawet słabość biorą górę i przekreślają Boże przykazania? Przykład rodziny Ulmów pokazuje, że żywa wiara owocuje przez codzienną ofiarną miłość – mówił Metropolita Przemyski.

Przewodniczący KEP zwrócił uwagę, że Ulmowie i inni mieszkańcy Markowej nie wyrzucili Żydów, nawet gdy zdarzały się już przypadki kary śmierci za ich ukrywanie. – To przecież był dramat, że ich też może spotkać to samo. Dzisiaj łatwo oskarżać, ale przecież wiemy, jak wielkie ofiary ponosili ci ludzie, którzy się narażali. Niekiedy ich psychika nie wytrzymywała – podkreślił abp Michalik.

Stwierdził, że do takich zbrodni doprowadziła ideologia nazistowska, która zaczęła się od ataków na Kościół i księży oraz niszczenia świątyń. Wskazywał również, że „naród, który chce przetrwać”, musi się oprzeć na moralności i wierności Bożym przykazaniom.

Po Mszy św. na placu budowy wmurowano kamień węgielny, który tydzień wcześniej poświęcił w Watykanie papież Franciszek. Zawiózł go tam Bogdan Romaniuk – wicemarszałek województwa podkarpackiego, jeden z pomysłodawców muzeum.

W wydarzeniu udział wzięli parlamentarzyści i samorządowcy, m.in. wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński, marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl i wicewojewoda Alicja Wosik. W swoich przemówieniach zgodnie podkreślali, że bohaterstwo rodziny Ulmów zasługuje na szacunek i pamięć i – mimo zdarzających się nagannych postaw, które trzeba piętnować – nie wolno zniekształcać historii i zapominać o postawach szlachetnych. W uroczystości brał udział również bratanek Wiktorii Ulmy – Stanisław Niemczak.

Nowoczesne muzeum

Starania o Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej trwały kilka lat. Wreszcie w październiku budowa rozpoczęła się. Inwestycja powstaje na zlecenie Muzeum-Zamku w Łańcucie, a finansowana jest ze środków budżetu województwa. Ma być gotowa w marcu 2015 r. Budowę realizuje firma Skanska.

Projekt przygotowała pracownia Nizio Design International, która odpowiada m.in. za aranżację Muzeum Powstania Warszawskiego. Budynek będzie miał kształt długiego prostokąta. Przy nim powstanie „sad pamięci”, który ma upamiętniać Polaków i Żydów mieszkających w Markowej, którzy zostali zamordowani w czasie II wojny światowej. W muzeum prezentowane będą historie Polaków z Podkarpacia, którzy udzielali pomocy Żydom. Wystawione eksponaty będą też prezentować relacje polsko-żydowskie przed wojną, w trakcie okupacji, a także stosunki powojenne.

Małżonkowie Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali wraz z sześciorgiem dzieci w Markowej na Podkarpaciu. W czasie okupacji ukrywali w swoim gospodarstwie 8 Żydów. 24 marca 1944 r. w nocy do ich domu wtargnęli hitlerowcy. Najpierw zamordowali ukrywających się Żydów, a potem całą rodzinę Ulmów – Wiktoria była w 9. miesiącu ciąży, najstarsze dziecko miało 8 lat, a najmłodsze – 1,5 roku.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów na etapie diecezjalnym zakończył się w 2008 r. W 2011 r. wszystkie dokumenty trafiły do Watykanu. W 2004 r. odsłonięto pomnik przypominający heroiczność rodziny Ulmów.