Mogłoby się wydawać, że wszystkie argumenty wskazujące na konieczność, potrzebę, a nawet obowiązek świętowania niedzieli już padły, że sprawa jest bardziej niż oczywista. Niestety, tak nie jest, a niedziela ma bardzo wpływowych nieprzyjaciół

Ordynariusz warszawsko-praski abp. Henryk Hoser, nie przypuszczał (choćby wtedy, gdy dawno temu Polacy wywalczyli sobie wolne soboty), że kiedyś trzeba będzie walczyć o… wolne niedziele. - Nigdy nie spodziewałem się, że przyjdzie mi brać udział w sesji, której celem jest uzasadnienie potrzeby świętowania niedzieli - mówił podczas konferencji „Niedziela wspólnym dobrem” na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, poświeconej prawnym, społecznym, ekonomicznym i teologicznym aspektom świętowania niedzieli jako dnia wolnego. W dyskusji wzięli udział eksperci, przedstawiciele Kościoła, reprezentanci „Solidarności”.

Zdaniem Księdza Arcybiskupa, nigdy dość przypominania, że niedziela nie jest jednym z siedmiu dni tygodnia, lecz dniem szczególnym obchodzonym jako pamiątka Zmartwychwstania, a zarazem pierwszym dniem tygodnia. To nowość w porównaniu z tradycją Starego Testamentu, gdzie szabat był obchodzony jako zwieńczenie tygodnia. Niedziela tymczasem - w rozumieniu chrześcijańskim - otwiera nas na nową perspektywę, wynikającą z tajemnicy Zmartwychwstania.

- Chcemy pokazać niedzielę z różnych punktów widzenia. Nie tylko od strony podstaw teologicznych, ale także z punktu widzenia ekonomicznego - mówił ks. dr Tomasz Wielebski z Wydziału Teologicznego UKSW, jeden z organizatorów konferencji.

Niedziela w hipermarkecie

W jakim stopniu Polacy uznają dziś świętość niedzieli, jako dnia wolnego od pracy, a zarazem poświęconego Bogu? Na tle innych krajów europejskich nie jest źle, wskaźniki niedzielnych praktyk religijnych, w świetle różnych badań socjologicznych, wciąż pozostają na względnie wysokim poziomie. W Polsce, do kościoła w niedziele chodzi kilka razy więcej osób niż przeciętnie w Europie. Osób chodzących do kościoła w Polsce w każdą lub w prawie każdą niedzielę jest wciąż ponad 55 proc., ale wskaźniki te - choć powoli - jednak spadają.

Zestawiając wyniki tych badań ze statystykami pokazującymi odsetek osób robiących niedzielne zakupy w supermarketach, okazuje się, że o ile w końcu lat 90. ub. wieku zaledwie parę procent Polaków dokonywało zakupów co niedzielę, to dziś robi to już aż kilkanaście procent. Wniosek prof. Elżbiety Firlit z SGH, przedstawiającej te badania, może być dość prosty: istnieje bezpośredni związek między mniejszą liczbą osób uczestniczących w praktykach religijnych i bardziej regularnymi niedzielnymi wizytami w centrach handlowych.

Woli politycznej brak

Zwolenników pracy w niedziele bronił Andrzej M. Faliński, szef Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji, zrzeszających pracodawców. Wprowadzenie wolnych niedziel może spowodować spadek obrotów handlowych nawet do kilkunastu procent, a w konsekwencji znaczną redukcję zatrudnienia. - Skrócenie czasu pracy oznacza recesję. Kto za to weźmie odpowiedzialność? - pytał.

Jednak to był odosobniony głos. Konieczność ograniczenia handlu w niedzielę na podobnych zasadach, jak w innych krajach europejskich, dostrzega także np. Polska Izba Handlu. W Austrii, Belgii, Finlandii, Niemczech, Norwegii czy Austrii handel w niedzielę jest zabroniony, w wielu innych znacznie ograniczony - zwraca uwagę Waldemar Nowakowski, prezes PIH. Aby podobne regulacje wprowadzić w Polsce, potrzebna jest jednak - jak zaznaczył Nowakowski - wola polityczna, a tej wciąż nie ma w polskim parlamencie.

Dlatego potrzebna jest ogólnospołeczna akcja edukacyjna oraz lobbing na rzecz wolnej niedzieli. Jednak teologiczne racje zobowiązujące wierzących do świętowania niedzieli nie powinny być przywoływane w debacie publicznej. W państwie światopoglądowo bezstronnym nie mogą one mieć rangi argumentu, nawet jeśli ogromna większość społeczeństwa deklaruje się jako wierząca - ostrzegała prof. Aniela Dylus z UKSW.

- Takie argumenty przywoływane np. w debacie parlamentarnej, niepotrzebnie i niesprawiedliwie narażają nas na oskarżenia o sterowanie ku państwu konfesyjnemu. Państwo jest zobowiązane do ochrony niedzieli jako instytucji stojącej na straży wolności i godności człowieka - tłumaczyła prof. Dylus. Istotne jest uparte uświadamianie korzyści płynących z uznania niedzieli za dzień wolny, ale bez podkreślania, że chronimy wartość religijną: chronimy wartość humanistyczną, ogólnoludzką, kulturową.

Grunt to rodzin (k) a

Sporo argumentów za wolnymi niedzielami przynoszą nauki społeczne. Badania pokazują, że ponad połowa Polek i aż trzy czwarte Polaków ma doświadczenia pracy zarobkowej w soboty i niedziele. Jednocześnie ponad połowa Polaków i dwie trzecie Polek z powodu pracy poświęca dla siebie mniej niż 20 godzin tygodniowo. Wniosek dr Tomasza Janusa z UKSW: niedziela przestała być dniem, w którym zgodnie z nazwą, nie podejmuje się żadnego dzieła, a czas wolny, w którym człowiek może przeznaczyć dla siebie, staje się dobrem coraz trudniej dostępnym.

Tymczasem, jak przypominają specjaliści, czas wolny jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiej psychiki, a jego brak ma destrukcyjny wpływ na zdrowie fizyczne, na relacje rodzinne, małżeńskie, czy przyjacielskie. Ogromna większość zatrudnionych w handlu to kobiety, których brak w domu jest szczególnie odczuwalny przez resztę rodziny. O tym często się zapomina.

Świetnym podsumowaniem konferencji było wystąpienie abp. Henryka Hosera wygłoszone… na jej początku. - Dziś mówi się o sobocie i niedzieli jako o weekendzie, tymczasem niedziela to wyjątkowy dzień ustanowiony przez Chrystusa, dzień święty, wprowadzający nas w zupełnie inny porządek, nadający sens codziennej pracy, ale także dzień odpoczynku od naszego codziennego zabiegania. Zanikanie niedzieli powoduje zatarcie granic między sacrum i profanum, ale i paraliż życia codziennego, skoro tego dnia się nie świętuje. Trzeba przywrócić niedzielę świętowaniu i rodzinie.